Góðu næmingar, góðu lærarar og øll tit, sum so ella so stuðla arbeiðið við at menna næmingaráðini og geva næmingunum eina rødd.
- Eg eri glaður at fáa hetta høvi at siga nøkur orð og at hitta tykkum
- Eg eri takksamur fyri tykkum ungu: at tit eru so røsk ...... so dugnalig.... og so virkin.
Tit ungu síggja heimin við frískum eygum.
Tit hava hugflog, .......tit tora at hugsa stórar tankar, ...... tit tora at seta spurningar, og tit tora at traðka fram.
Tit síggja ikki forðingar, sum vit eldru kanska av ringum royndum hava gjørt okkum gjøgnum lívið, og avmarkað okkum eldru.
DRÍVIÐ á við at gera tykkara dreymar til veruleika!
Í dag er altjóða barnarættindadagur, og tað eiga vit øll at vera takksom fyri og gev ans. Tí tað er als ikki sjálvsagt.
Takk fyri, at tit í Fuglafjarðar skúla seta dagin á breddan.
Í 1992 samtyktu Føroyar altjóða barnarættindasáttmálan. Í sáttmálanum eru týdningarmiklar reglur um rættindi hjá børnum. Sáttmálin er galdandi fyri øll børn og ung undir 18 ár.
Hví er tað umráðandi, at børn hava rættindi? Tí tað er okkara skylda, sum vaksin, at hjálpa, stuðla og hava umsorgan fyri øllum børnum.
Nakrar av teimum týdningarmiklastu reglunum í sáttmálunum siga nakað um:
- At børn hava rættindi uttan mun til, hvussu tey síggja út, hvat tey trúgva uppá, og hvaðan tey koma
- At vaksin skulu gera tað, sum er best fyri børn
- At børn hava rætt til at liva. Landið, sum barnið býr í, skal hjálpa barninum at hava eitt gott lív
- At børn hava rætt til at hava sína egnu meining, og hana skulu tey vaksnu virða
Ein barnarættindasáttmáli er ikki ein lóg, tí kann ein ikki revsast, um man ikki fylgir henni. Men er tað so, at ein myndugleiki, so sum t.d. ein kommuna, barnaverndin, politi, skúli o.a. hava tikið eina avgerð, sum viðvíkur einum barni, og barnið heldur, at avgerðin er skeiv, kann barnið klaga til Løgtingsins umboðsmann.
Sjálvt um talan ikki er um eina lóg, so hava tey londini, sum hava góðtikið barnarættindasáttmálan, lovað, at tey skulu gera sítt allarbesta fyri at tryggja, at tær 54 greinarnar í sáttmálanum verða hildnar. Tey hava lovað, at landsins lógir skulu vera í samsvari við barnarættindasáttmálan. Tað merkir, at tá vit í Løgtinginum smíða lógir, eiga vit altíð at hava barnarættindasáttmálan við í arbeiðinum, tá tað um børn og ung ræður.
Eg kenni tað sum mína “fornemstu” uppgávu sum landsstýrismaður í barna- og útbúgvingarmálum at tryggja barnarættindi fyri øll børn í Føroyum.
Í sáttmálanum stendur, at børn hava rætt til at siga, hvat tey hugsa, um alt tað, ið hevur við børn at gera.
TIT hava rætt til eina rødd. - Sjálvt um hvør einstøk rødd kann tykjast lítil, so kann hon hava ein ómetaliga stóra ávirkan og verða virðismikil.
Malala Yousafzai hevur víst okkum á, at ein einkult rødd kann broyta heimin. Malala byrjaði longu sum tannáringur at stríðast fyri at rættindum í heimlandinum Pakistan. Hon stríðist fyri rættindunum hjá gentum til at fáa eina útbúgving. Hon brúkti nógva orku upp á at skriva ein blogg mótvegis Taliban. At byrja við skrivaði hon sum dulnevnd, men seinni alment, við góðum stuðli frá pápa sínum. Taliban er av teirri áskoðan, at gentur og kvinnur skulu hava avmarkaða atgongd til útbúgving. 15 ára gomul bleiv Malala skotin. Tað var sera ivasamt, um hon megnaði at yvirliva, men tað gjørdi hon. Vit høvdu øll skylt, um hon ikki hevði orkað at hildið áfram at stríðast.
Men Malala gavst ikki. Hon brúkar enn sína rødd. Hon brúkar røddina, til eisini at tosa fyri øll tey, sum ikki hava fingið møguleikan, ella av øðrum orsøkum ikki megna at tala at. Hennara dirvið og treiskni hevur prógvað fyri okkum, hvussu týdningarmikið tað er: at siga frá, brúka okkara rødd og berjast fyri okkara rættindum.
Tá vit tosa um barnarættindi, tosa vit ikki bert um rættin til útbúgving, góða heilsu ella tryggan og góðan uppvøkstur. Tað snýr seg eisini um rættin at verða hoyrdur.
Røddirnar hjá tykkum, ið eru vald at sita í næmingarráðunum, eru eisini týdningarmiklar. Tit hava bæði møguleikan og vald til at ávirka avgerðir, sum hava við tykkum at gera. Tit hava møguleika at ávirka skúlans leiðslu og meira enn tað. Tit hava somuleiðis eisini møguleikan at senda boðskapin uppeftir í skipanunum, til myndugleikarnar, so sum til t.d. til mín sum landsstýrismann. Eitt dømi um hetta er, er í sambandi við hoyringarnar/tjakið í mun til, um vit skulu hava vetrarfrí ella ikki. Enn er endaliga avgerð ikki tikin í hesum málinum, men tykkara íkast er ein partur í viðgerðini saman við øðrum viðmerkingum.
At enda vil eg líka nevna Barnaverkætlanina. Tit hava kanska hoyrt eitt sindur um hana í miðlunum. Í stuttum snýr hon seg um, at vit í politisku skipanini royna at gera lógir og skipanirnar til børn og ung so góðar sum til ber. Endamálið er, at Føroyar skal verða heimsins besta land hjá øllum børnum at vaksa upp í. Hetta er eitt stórt mál og tekur langa tíð.
Fyri eini viku síðani, høvdu vit eina ráðstevnu fyri á leið 300 fólkum í Norðurlandahúsinum. Har umrøddu vit, hvussu vit kunnu náa hesum málinum. Har komu nógv góð hugskot fram. Men hetta er bara byrjanin, vit fara eisini at skipa eitthvørt átak, so at børn og ung eisini kunnu koma til orðanna. Tá kann eg ímynda mær, at næmingarráðini á onkran hátt koma at hava ein aktivan leiklut.
At enda vil eg bara minna tykkum á, at eins og Malala hava tit bæði rætt og skyldu til, at tala at, og koma við skilagóðum uppskotum, so at vit kunnu tryggja okkum, at Føroyar kann verða heimsins besta land at veksa upp í og at liva í.
Takk !